Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ ΚΑΙ Η ΠΑΝΑΓΙΑ π. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης

α) Τη δεύτερη Κυριακή των Νηστειών η Εκκλησία προβάλλει και τιμά τον κατεξοχήν διδάσκαλο της ορθόδοξης πίστης, τον άγιο Γρηγόριο Πα­λαμά. Βαθύς γνώστης της έξωθεν σοφίας, της φι­λο­σο­φίας και των επιστημονικών δεδομένων της εποχής του, ο άγιος διακρίθηκε ως χα­ρι­σμα­­τι­κός ησυχαστής, πολυγραφότατος συγγραφέας και άριστος Επί­σκο­πος στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Στις συγγραφές του υπεραμύνεται της ησυ­χα­στικής ζωής και αναπτύσσει την ορθόδοξη διδασκαλία για τον Θεό, διακρίνοντας τις μεθεκτές θείες ενέργειες από την αμέθεκτη θεία ουσία.
β) Μεγάλο σεβασμό και τιμή απέδιδε ο ιερός Γρηγόριος στην Πα­να­γία. Αισθανόταν υποχρεωμένος και ευγνώμων απέναντι στην Κυρία Θε­ο­τόκο, για τις άπειρες ευεργεσίες της στο ανθρώπινο γένος, καθώς και για τα άπειρα χαρίσματά της και τις προ­σω­πικές εμπειρίες που αξιώθηκε. Ό­πως μαρτυρεί ο βιογράφος του Φιλόθεος Κόκκινος, η Θεοτόκος πλη­ρο­φόρησε τον  Γρηγόριο μέσω της εμφάνισης του ευαγγελιστή Ιωάννου του Θεολόγου ότι, πάντοτε υπήρξε σύμμαχος και βοηθός του: «Και πάλαι και νυν, κάν τω παρόντι, μάλα χαριέντως και ηδέως, φησί, κάν των μέλλοντι» (PG 151, 566C-D).
γ) Διασώζεται και άλλη μαρτυρία για την εμφάνιση της Παναγίας Δέσποινας, την οποία επικαλούνταν ο άγιος ευρισκό­μενος στο ΄Αγιον Ό­ρος. Εκείνη παρουσιάσθηκε «σεμνώς και παρθενικώς», όπως την εμφα­νί­ζουν οι ιερές εικόνες και οικονόμησε όχι μόνο τις πνευματικές αλλά και τις υλικές ανάγκες του αγίου και των συμμοναστών του (PG 151, 579D-580A). Οι προσωπικές εμπειρίες και η σύνδεση της ζωής του αγίου Γρη­γορίου με το πρόσωπο της Παναγίας φαίνεται από τις θαυμάσιες θεομη­το­ρι­κές του Ομιλίες.

δ) Για τον υπέρμαχο των ησυχαστών επίσκοπο Γρηγόριο, η Παρθέ­νος Μαρία ενδιέτριβε από νεαρή ηλικία στο ναό και καλλιεργούσε την «ιερά ησυχία» και τη νο­ε­ρά προ­σευχή. Σε Ομιλία του στα Εισόδια της Θεο­τόκου, που με­τέ­φρα­­σε ο άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, αναφέρει ότι, με την η­συχία «χωρίζεταί τινάς από τα γήινα και ενώνεται με τον Θεόν, και δια μέσου αυτής προσκαρτερεί πάντοτε εις προσευχάς και δεήσεις,… αφού δε ε­νωθή απορρήτως, και συγκερασθή εις τον τοιούτον το υπέρ αίσθησιν και νουν του Θεού φως, τότε αυτός ως καθαρίσας την καρδίαν με την ησυ­χί­αν, βλέπει εις τον εαυτόν του ωσάν εις καθαρώτατον καθρέπτην  τον Θε­όν».
ε) ΄Ετσι η Παρθένος Μαρία καθίσταται πρότυπο όσων θέλουν να α­κο­λουθήσουν την ησυχαστική ζωή. «Ταύτης κατά νουν ησυχίας παρά­δειγ­μα σύντομον, και ωφελιμώ­τα­τον από κάθε άλλο, εστάθη η Παρθένος αύ­τη, ήτις εξ απαλών ονύχων ηνώθη με τον Θεόν δια της ιεράς ησυχίας. Ε­πειδή μονάχη αυτή από όλους από τόσον μικρόν παιδίον υπέρ φύσιν ησύ­χασε και μοναχή αύτη τον Θεάνθρωπον Λόγον απειράνδρως εκυο­φό­ρησεν».
στ) Σε Ομιλία του στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου γράφει ότι, η «παρ­θενομήτωρ αύτη μόνη μεθόριόν εστι κτιστής και ακτίστου φύσεως… Αύ­τη των επί γης η δόξα, των κατ΄ ουρανών η τερπνότης, το πάσης κτί­σε­ως εγκαλλώπισμα» (PG 151, 177AB). Παράλληλα εκφράζει την έκ­πληξή του μπροστά στο απόρρητο και α­κα­τα­νό­ητο μυστήριο της υπερφυούς συλ­λή­ψεως. Το μυστήριο αυτό είναι «πιστευόμενον αλλ’ ου γινω­σκό­με­νον, προσκυνούμενον αλλ΄ ου πολυπραγμονούμενον, και προσκυνού­με­νόν τε και πιστευόμενον δια μόνου του Πνεύματος». Με αυτό  δίδεται η δυ­νατό­τη­τα στην αν­θρώ­πι­νη φύση να γίνει ομόθεη.
ζ) Μια άλλη θέση του αγίου Γρηγορίου σχετικά με το πρόσωπο της Πα­ναγίας που εντυπωσιάζει είναι ότι, πρώτη αυτή αξιώθηκε να ατενίσει τον Αναστάντα Κύριο. Ερμηνεύοντας το ευαγγέλιο της Κυριακής των Μυ­ρο­­φόρων υποστηρίζει ότι, η Θεοτόκος δέχθηκε πρώτη το μήνυμα της Ανα­στάσεως. Εξηγεί πειστικά, ότι οι ευαγγελιστές παρου­σία­σαν  «συνε­σκια­σμέ­νως» ή αμυδρά τα γεγονότα, επειδή δεν ήθελαν να παρουσιάσουν ως πρώ­το μάρτυρα της Αναστάσεως τη μητέρα του Κυρίου, για να μη δώσουν α­φορμές αμφιβολιών στους απιστούντες. Ο θείος Γρηγόριος θεωρούσε την Παναγία ως «πηγή και ρίζα της αποκειμένης ημίν εν ουρανοίς ελπί­δος».