Επιμέλεια: Λίτσα Χατζηφώτη

Η Παναγία υπήρξε πάντα αντικείμενο αγάπης και τιμής από τους Έλληνες. Το μαρτυρούν οι πάμπολλοι ναοί, το πλήθος των εξωκλησιών, ο μεγάλος αριθμός των εικονογραφικών τύπων, οι πολλές παραδόσεις, η αφιέρωση σε Εκείνη του Αγίου Όρους, που και «Περιβόλι της» καλείται, καθώς και πάμπολλα κείμενα, πεζά και έμμετρα, από τη βυζαντινή περίοδο ώς τις μέρες μας που αναφέρονται στο πανάγιο πρόσωπό Της.
Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι η Παναγία αποτελεί αστείρευτη πηγή έμπνευσης και για πολλούς σύγχρονους Έλληνες ποιητές - και δεν εννοούμε τους αυτοπροσδιοριζόμενους ως «Χριστιανούς», αλλά τους δόκιμους ποιητές του καιρού μας, που Της αφιερώνουν βιβλία ολόκληρα, αυτοτελείς συνθέσεις και συχνές αναφορές. Βέβαια, και το όνομα «Μαρία» είναι ένα μοτίβο που επανέρχεται συχνά στη νεοελληνική ποίηση, αλλά πρόκειται για στοιχείο που χρειάζεται ειδική μελέτη, αφού κάποιες φορές οι ποιητές παίζουν με το όνομα και το πρόσωπο της Θεοτόκου.
Τα ποιήματα που παρουσιάζονται εδώ αποτελούν ένα ελάχιστο τμήμα της ανθολογίας «Η Παναγία στη νεοελληνική ποίηση», που είχε ετοιμάσει ο Ι.Μ. Χατζηφώτης και η οποία εκδόθηκε ατυχώς κατά ένα τμήμα μετά τον θάνατό του, με τρόπο που κατέστρεψε την ενότητα του έργου και την προοπτική του ανθολόγου.

ΑΥΓΕΡΗΣ ΜΑΡΚΟΣ
Να, ο λαός Σου

…Τεράστιο κύμα ο λαός μου
που μ’ ανασηκώνει
και με φέρνει όπως η αγκαλιά το βρέφος
των Ουρανών η Πλατυτέρα

 «Αντίδρομα και Παράλληλα», Αθήνα 1969, σελ. 72

ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ
Η χαρά της Παναγίας

Η Παναγία χτενίζει τα χρυσά της μαλλιά
στο μικρό της παράθυρο
μια θαλασσιά πεταλούδα πετά γύρω απ’ τη μία της
πλεξούδα που κρέμεται.
Βασιλεύει ο ήλιος.
Ο Ιωσήφ ανεβαίνει πιο ψηλά, να της κόψει
ένα κόκκινο άνθος.

«Οδοιπορία», Αθήνα 1972, σελ.111

ΓΑΛΑΖΗ ΠΙΤΣΑ
Η ρωγμή του αμίλητου

…Πώς διάλεξες το Μαχαιρά να εκραγείς
και τ’ αρπαγμένο της Παναγιάς μαχαίρι
γίνηκε φόνος στο ψαχνό χτυπώντας
κατά κει που η μνήμη ευδοκιμούσε
κι ήλιος, ηλιοτρόπιο άνθισε σ’ όνειρο γυρισμένος;

… Τώρα που ο Πενταδάχτυλος καημός
περιορίζεται στα πέντε της συναλλαγής δάχτυλα,
το μέλι πικραίνοντας
ξεχασμένου Ονήσιλου
κι η πατρίδα ανήλικη Παναγιά
με λέξεις φαλλοφόρες βιάζεται…

«Υπνοπαιδεία», Αθήνα 1978, σ.σ. 28 και 88
ΕΛΥΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Η τοιχογραφία*

… Να γεμίζει κρασί της Παναγίας το μισό το σώμα
της φευγάτο κιόλας στην Ασία την αντικρινή
Και το κέντημα όλο μετατοπισμένο μέσ’ στον ουρανό
με τα διχαλωτά πουλιά, τα κρινάκια και τους ήλιους.

Το φυλλόδεντρο και η δέκατη τετάρτη ομορφιά, «Ίκαρος», 1971, σελ. 28

Τα τζιτζίκια
Η Παναγιά το πέλαγο
κρατούσε στην ποδιά της
Τη Σίκινο, την Αμοργό
και τ’ άλλα τα παιδιά της…

 «Τα ρω του Έρωτα», «Αστερίας», 1972, σελ. 27


ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ ΝΙΚΟΣ
Κοσμά του Ινδικοπλεύστη

Εκεί, Ταμίλες χαμηλές που εμύριζαν βαριά,
Σιγκαλινές με στήθη ορθά, τριγύρω σου λεφούσια.
Εδώ ζυγίζεις το κορμί με τ’ αχαμνά μεριά
Και προσκυνάς τη Δέσποινα τη Γαλακτοτροφούσα.
Πήγες εκεί που εδίδασκε το πράσινο πουλί,
όπου της μάγισσας ο γιος θ’ αντάμωνε το στόλο.
Έλυνε κείνος με σπαθί όσα η γραφή διαλεί.
Μα συ ξηγάς τα αινίγματα καινούργιων Αποστόλων.

«Τραβέρσο», Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 1975, σ. 21

ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π.
Το Νιχώρι

… «Εάν στης Κουμαριώτισσας της Παναγιάς θελήσεις
την εκκλησιά να μπεις μ’ εμέ, φανατικός συγχώρει
αν είμ’ εκεί. Άλλην θαρρώ χάριν οι παρακλήσεις
έχουνε στο πιστό Νιχώρι…

«Ποιήματα, 1896-1918», τόμ. Α’, Αθήνα 1963, σ. 99

ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ
Τυπικάρης
(Απόσπασμα)
Παρθένα Μάνα, που σαν πνεύμα ο σπόρος έπεσε
στο ανέγγιχτο κορμί σου και σαρκώθη ο Λόγος,
το απάρθενο τρυγώντας σπλάχνο σου, σα βρέφος!
Ω, Δέσποινά μου Υποταγή, τον πόνο δέξου τον
και Συ, σαν το σταυρό, και γείρε το κεφάλι
με υπομονή, κατά γης, χαμογελώντας –
να μην πνιγεί, Κυρά, στα κλάματά Σου ο κόσμος!
Εσύ ’σαι η κιβωτός, που σαν αυγό στην άβυσσο
λαμποκοπάς και πλες στου Θεού τα σκοτεινά
νερά, τα σπέρματα όλα μέσα σου φρουρώντας.
Το πράσινο δρεπανωτό πατάς φεγγάρι
κι όλες στα χέρια σου κρατώντας τις ελπίδες μας,
στον άγριο ουρανό τρεμάμενη ανεβαίνεις
κι αχνογελώντας στέκεσαι πλάι στο γυιό Σου.
Εσύ ’σαι το ανθισμένο το κλαρί στην άβυσσο
της δύναμής Του· εσύ ’σαι ο στοχασμός ο πράος
μέσ’ στο φλεγόμενο καμίνι της οργής Του.