Δεν υπάρχει στον κόσμο πιο γλυκύτερο όνομα απ’ αυτό της Παναγίας. Σε κάθε τι που θα μας συμβεί, σε κίνδυνο, σε δοκιμασία, σε κάθε πειρασμό, «Παναγιά μου!» θα φωνάξουμε. Μα και να σκοντάψουμε πάλι τ’ όνομα της Παναγιάς θα φέρουμε στα χείλη μας. Γι αυτό δεν είναι τυχαίο ότι ο ευσεβής λαός μας τιμά και επικαλείται την Μητέρα του Κυρίου μας (πρβλ. Λουκ.1:43) με πολλά ονόματα. Επτά διαδοχικά και θεολογικότατα ονόματα ακούμε μόνο, στη συνήθη λειτουργική αίτηση που είναι και η κατακλείδα όλων των αιτημάτων μας προς τον Θεό: «Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας….».
Τόσο μεγάλη και εξαιρετική είναι η ευλάβεια των πιστών προς την Θεοτόκο, που οι αιρετικοί (Προτεστάντες, Μάρτυρες του Ιεχωβά κ.ά.), πιστεύουν ότι η τιμή προς την Παναγία έχει επισκιάσει και παραγκωνίσει την τιμή προς Τον Υιό της. Είναι υπερβολικά διογκωμένη –λέγουν- η αξία και σημασία που αποδίδετε οι χριστιανοί στην Παναγία. Πιο συγκεκριμένα, μιας και αναφερθήκαμε στον τίτλο «Παναγία», λέγουν: Πώς είναι δυνατόν η Αγία Γραφή να ονομάζει τον Θεό «άγιο» (Ησ.6:3, Λουκ.11:45, Ιωαν.17:11 κ.α) και ΄σεις να ονομάζεται τη Θεοτόκο Παναγία; (!) Είναι ανώτερη από τον Θεό; Μήπως δεν είναι αυτό μια ένδειξη Μαριολατρείας όπως στους Ρωμαιοκαθολικούς;
Εδώ ασφαλώς ηθελημένα ή αθέλητα γίνεται παρεξήγηση, γιατί την Θεοτόκο την αποκαλούμε «Παναγία», συγκρίνοντάς την όχι με τον Θεό, που κι Αυτός είναι Πανάγιος, αλλά με τους άλλους αγίους της Εκκλησίας μας. Αυτό μαρτυρεί και το Άγιο Πνεύμα δια του στόματος της Παρθένου Μαρίας, όταν είπε εκείνον τον προφητικό λόγο μετά τον Ευαγγελισμό της απ΄ τον Αρχάγγελο Γαβριήλ: «ἰδοὺ γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσί με πᾶσαι αἱ γενεαί» (Λουκ.1:48). Κι ασφαλώς η προφητεία αυτή εκπληρώθηκε κατά γράμμα απ΄όλους τους αγίους και πιστούς της εκκλησίας του Χριστού, πλην των αιρετικών!
Και η Αγία Γραφή συγκρίνοντας ανθρώπινα αξιώματα και χαρίσματα εκφράζεται κατά παρόμοιο τρόπο, όπως εμείς προς την Θεοτόκο. λ.χ. Ο προφήτης Δανιήλ χρησιμοποιεί για τον ειδωλολάτρη βασιλέα Ναβουχοδονόσορ τον τιμητικό τίτλο: «βασιλεὺς βασιλέων» (Δαν.2:37), δηλ. υπέρτατε βασιλέα! Ο Ιησούς αναγνωρίζει τον Αγίο Ιωάννη τον βαπτιστή ως «μείζωνα» ¹ μεταξύ όλων των προφητών. (Ματθ.11:11, Λουκ.7:28). Ο απόστολος Λουκάς, προσφωνεί τον άρχοντα Θεόφιλο «κράτιστον» (Λουκ.1:3), που είναι υπερθετικός βαθμός του «αγαθός» και σημαίνει υπεράγαθος. Ομοίως ο απόστολος Παύλος προσφωνεί τον ανθύπατο Ρωμαίο διοικητή Φήλικα, αλλά και τον διάδοχό του Φήστο, πάλι «κράτιστον» (βλ. Πραξ.24:3 & 26:25). Ο αρχάγγελος Γαβριήλ ονομάζει την Θεοτόκο «κεχαριτωμένη» (Λουκ.1:28), δηλ. γυναίκα πλήρης χαρίτων και χαρισμάτων. Ομοίως και η αγία Ελισάβετ εν Πνεύματι Αγίω την προσφωνεί «εὐλογημένη ἐν γυναιξὶ» (Λουκ.1:42) δηλ. ξεχωριστά τιμημένη και διακεκριμένη μεταξύ των γυναικών!
Καλά λέγουν πάλι, πως είναι δυνατόν ο Θεός να΄ναι άγιος, αγαθός κλπ. Και οι άνθρωποι, πανάγιοι, παναγιότατοι (εννοούν τον Οικουμενικό Πατριάρχη), οσιότατοι, αιδεσιμότατοι κλπ;
Εδώ ακριβώς χρειάζεται μια μεγαλύτερη διασάφηση. Επειδή μεταξύ των ανθρώπων υπάρχει ποιοτική διαφορά ως προς την αρετή και την πνευματική κατάρτιση του ενός από τον άλλο, δηλ. ο ένας συμβαίνει να είναι καλύτερος, ηθικότερος, ευσεβέστερος και σοφότερος από κάποιον άλλο, γι αυτό και χρησιμοποιούμε μεταξύ μας συγκριτικούς προσδιορισμούς, όπως άγιος, αγιότερος, ευλαβής, ευλαβέστατος κλπ. Ο Θεός όμως σαν απόλυτη και υπερέχουσα ύπαρξη, μη μπορώντας να συγκριθεί με κάτι άλλο όμοιό Του, ονομάζεται απλώς: άγιος, δίκαιος, αγαθός, δυνατός κ.ο.κ με την έννοια της υπέρτατης αξίας αυτών των λεκτικών προσδιορισμών. Το ίδιο κάνουμε κι εμείς με πράγματα που έχουν απόλυτα γνωρίσματα και ιδιώματα καθ΄ εαυτά. Τα επίθετα: ξύλινος, γυάλινος, χρυσός, πέτρινος, σιδερένιος κλπ. Δεν έχουν συγκριτικό βαθμό. Δεν λέμε ποτέ το ξύλο αυτό είναι «ξυλινότερο» από το άλλο, ή το γυαλί αυτό είναι «γυαλινότερο» από κάποιο άλλο… Δεν δέχονται σύγκριση αυτά τα πράγματα, γιατί έχουν από τη φύση τους «απόλυτα» γνωρίσματα. Έτσι κι ο Θεός μη μπορώντας να συγκριθεί με άλλα «όντα», έχει απόλυτες ιδιότητες, μόνο στον «απόλυτα» θετικό βαθμό! Άγιος, Όσιος, Δίκαιος κλπ.
Μερικοί σκανδαλίζονται από τους τιμητικούς τίτλους προς ορισμένους διακεκριμένους αρχιερείς λόγω της διοικητικής θέσεως και ευθύνης που έχουν μέσα εκκλησία όπως: Παναγιότατος, Μακαριότατος, Σεβασμιότατος, Θεοφιλέστα-τος κλπ. Διότι λέγουν δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα όπως όφειλε να ισχύει. Αλλά γιατί να σκανδαλίζονται και ούτως εχόντων των πραγμάτων; Μήπως και μεταξύ μας οι λαϊκοί δε δίνουμε προσωνυμίες και τίτλους τιμητικούς σε πρόσωπα με πολιτική εξουσία (προέδρους, πρωθυπουργούς, υπουργούς, βουλευτές, δημάρχους κλπ) που συχνά δεν τους ταιριάζουν; π.χ Εξοχότατε, εντιμότατε, εκλαμπρότατε, αξιότιμε κλπ; Αλλά και μεταξύ μας δεν προσφωνούμε ο ένας τον άλλο κύριε ή κυρία τάδε… Μήπως αυτό μας ταιριάζει; Απόλυτος Κύριος δεν είναι μόνον ο Θεός; Αλλά και ‘μεις με τη σχετική έννοια του τίτλου «κύριος», είμαστε άραγε κυρίαρχοι πάνω στον εαυτό μας στα πάθη μας ψυχικά και σωματικά; Κυβερνάμε σωστά την οικογένειά μας; Διαχειριζόμαστε με σύνεση τα αγαθά που μας παρέχει ο Θεός; Ασφαλώς όχι! Γι αυτό και ο κόσμος μας δεν είναι παραδεισένιος. Όμως τιμής ένεκεν, αποδίδουμε στους άλλους την τιμή και την δεχόμαστε αδιαμαρτύρητα και εγκάρδια όταν μας την προσφέρουν! Ας μη μας αξίζει. Αποδεχόμαστε την τιμή γιατί γνωρίζουμε ότι οι άλλοι το κάνουν από ευγένεια και μόνο, έστω κι αν δεν μας ταιριάζει, έστω κι αν δεν αποδίδει κατά κυριολεξία την πραγματικότητα της διαγωγής μας.
Στην περίπτωση αυτή δηλ. στις μεταξύ μας διαπροσωπικές σχέσεις η τιμή του ενός προς τον άλλο, δεν εκφράζει την ακρίβεια της αξίας, πνευματικής, ηθικής, κοινωνικής κλπ. αλλά μόνον το δέον δηλ. το πρέπον αυτό που πρέπει να επιτύχουμε λόγω της θέσεώς μας, τον στόχο μας στον οποίο και κατατείνουμε και μόνο έτσι αποκτούν νόημα οι τιμητικές προσφωνήσεις.
Η Παρθένος Μαρία τιμάται ως Παναγία και λόγω της θέσεώς της κοντά στον Πανάγιο Θεό. Αυτό άλλωστε κάνουμε κι εμείς με τους ανθρώπους που έχουν μια ιδιαίτερη κοινωνική διάκριση-θέση λ.χ τη σύζυγο του βασιλιά την ονομάζουμε βασίλισσα, του παπά, κυρα-παπαδιά, του δημάρχου κυρία δημαρχίνα κ.ο.κ ασχέτως αν έχουν τα ίδια προσόντα ή χαρίσματα ή την ανάλογη παιδία ή εξουσία. Όμως λόγω της μετοχής τους στην κοινή εμπειρία και ζωή του συζύγου τους, παίρνουν και αυτές τις ίδιες προσωνυμίες. Αυτή την ταύτιση κατά μετοχή τη βλέπουμε και σ’ αυτήν ακόμη την πράξη μεταξύ αγίων προσώπων της Αγίας Γραφής. Η συγγενής της Παναγίας, η Ελισάβετ «ἐπλήσθη Πνεύματος Ἁγίου καὶ ἀνεφώνησε φωνῇ μεγάλῃ καὶ εἶπεν· εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξὶ καὶ εὐλογημένος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου» (Λουκ.1:41-42). Να η τιμιτική ταύτηση κατά μετοχή. Ευλογημένη η Θεοτόκος, ευλογημένος και ο καρπός της κοιλίας της δηλ. ο Ιησούς Χριστός! Λίγο πιο κάτω την αποκαλεί «μακαρία» (Λουκ.1:45), διότι επίστευσε σ’ όσα ο Κύριος της είπε.
Όλα αυτά λοιπόν που αναφέραμε δείχνουν και κάτι άλλο, ότι η Θεοτόκος ανήκει στους πρώτους και εκλεκτούς υπηρέτες του Θεού. Γι αυτό αληθώς και βεβαίως η Παρθένος Μαρία είναι Παναγία και μάλιστα «τιμιωτέρα των Χερουβείμ, και ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ», διότι η κοιλιά της έγινε θρόνος του Θεού (πρβλ. Λουκ.1:35), ενώ οι άγιοι άγγελοι, τα Σεραφείμ όπως μας λέγει η Αγ. Γραφή: «καί Σεραφείμ εἱστήκεισαν κύκλῳ αὐτοῦ» (Ησ.6:2) δηλ. στέκονται γύρω από τον θρόνο του Θεού!
Η Παναγιότητα επομένως της Παρθένου Μαρίας είναι μεγάλη παρηγοριά για μας. Αφ ενός διότι έχουμε θερμή προστάτη και βοηθό, με παρρησία προς τον Θεό, που πρεσβεύει ακατάπαυστα για τη σωτηρία μας. Αφ εταίρου διότι μας δείχνει πόσο πολύ τίμησε ο Θεός τον άνθρωπο και σε τι ύψος αγιασμού και δόξας μπορεί να φθάσει αν το θελήσει.
Αυτού του αγιασμού και της χάριτος του Θεού δια πρεσβειών της Παναγίας μας μητρός και πάντων των αγίων να μας αξιώσει όλους μας ο Πανάγαθος Θεός.
¹ Μείζων, είναι συγκριτικός βαθμός του επιθέτου μέγας (μέγας, μείζων, μέγιστος). Στο ίδιο εδάφιο ο Κύριος βεβαιώνει ότι: «ὁ μικρότερος ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ» θα είναι «μείζων αὐτοῦ» δηλ. του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου!
Επιμέλεια
Πρεσβύτερος: Δημήτριος Χ. Σαββόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου