Τρίτη 22 Απριλίου 2014

Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟY ΕΝΟΤΗΤΑ Γ' - (Δ-Ε)

Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ
ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟY
ΕΝΟΤΗΤΑ Γ' - (Δ-Ε)

Αμέτρητες είναι οι προσωνυμίες που έχει δώσει ο λαός μας στην Υπεραγία Θεοτόκο. Είναι τα πολύτιμα μαργαριτάρια που έχει αφιερώσει ο πιστός και ευσεβής λαός μας στην Αγία και σεπτή μορφή Της. Όλες αυτές οι προσωνυμίες σφυρηλάτησαν μέσα στο χρόνο το περίτεχνο και ακριβό διάδημα που της αφιέρωσε η ευσέβεια και η αγάπη των πιστών.
Στον ελληνικό λαό η επωνυμία Παναγία έχει καθιερωθεί ως η συνηθέστερη επίκληση της Θεοτόκου Μαρίας, που καθιερώθηκε από τον  3ο αιώνα ως την αγιώτατη από όλους τους αγίους.

Οι ύμνοι που της έχουν αφιερώσει οι πιστοί δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια θαυμάσια συλλογή των προσωνυμιών Της. Ο Ακάθιστος Ύμνος και οι Παρακλητικοί Κανόνες το επιβεβαιώνουν. Οι θεολογικές και λαϊκές προσωνυμίες Της συναγωνίζονται στην ομορφιά του λόγου, στο βάθος των εννοιών και η μια συμπληρώνει την άλλη. Και όλες μαζί, λόγιες και λαϊκές, προσφέρονται στη χάρη Της ως πολύτιμο περιδέραιο.
Οι προσωνυμίες αυτές, πέρα από ποιητικές εκφράσεις και επικλήσεις των πιστών προς την Παναγία μας, δηλώνουν ιδιότητες και χαρακτηρισμούς της Θεοτόκου, τόπον προέλευσης ή ευρέσεως της θαυματουργού εικόνας, γιορτή και αλλά πολλά. Έτσι έχουμε προσωνυμίες της Θεοτόκου που δηλώνουν τόπο, φυτά ή άνθη, θαυματουργικό τρόπο φανέρωσης, τον κτήτορα ή ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της εικόνας κ.ά.
Είναι αδύνατο να αναφερθούν όλες οι προσωνυμίες της Θεοτόκου σε λίγες σελίδες. Η απλή αναγραφή τους θα απαιτούσε πολυσέλιδο βιβλίο. Γι' αυτό σ’ αυτές που ακολουθούν αναφέρονται μόνο οι γνωστότερες από αυτές με σύντομη αναφορά στο ιστορικό τους.


Παναγία η Δαμάστα
rel.gr
Παναγία η Δεμερλιώτισσα
Παναγία η Δεομένη
eikonografos.com
Παναγία η Δημοσιάνα
Παναγία η Διασώζουσα
Παναγία η Δροσιανή
Δ

«Δακρυρροούσα»
Η συνεχώς και αδιαλείπτως χέουσα δάκρυα για τη σωτηρία των ανθρώπων και των «μετά πίστεως και ευλάβειας» καταφευγόντων σ' αυτή χριστιανών. Είναι η Παναγία που δακρύζει βλέπουσα τις αστοχίες των πιστών, αλλά και αυτή πού με θέρμη και δάκρυα παρακαλεί τον «Υιόν Της και Θεόν» για τη σωτηρία των ανθρώπων. Είναι γνωστό το δημοτικό τραγούδι: «Σώπασε κυρά Δέσποινα και μη πολύ δακρύζεις» και της αλώσεως της Πόλης «Η Δέσποινα ταράχθηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες». Οι πιστοί ψάλλουν στους χαιρετισμούς: «Χαίρε των δακρύων της Εύας η λύτρωσις». Τα ανυπόκριτα δάκρυα είναι η έμπρακτη απόδειξη της ειλικρινούς μετάνοιας.

«Δαμάστα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στη Φθιώτιδα. Πολλές οι εκδοχές για την προέλευση του ονόματος της Μονής, επικρατέστερη φαίνεται όμως η εκδοχή ότι προέρχεται από τό "δαμάστρα", δηλαδή η Παναγία που δαμάζει τον πόνο και τα πάθη.

«Δεκαπεντούσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στη Σίφνο. Ονομάστηκε έτσι επειδή γιορτάζει τον δεκαπενταύγουστο.

«Δεμερλιώτισσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στα Φάρσαλα. Ονομάστηκε έτσι επειδή βρίσκεται στο Σταυρό Φαρσάλων (παλιό Δεμερλί).

«Δέξα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου που προέρχεται από τη Θεσσαλονίκη. Είναι μια από τις τρεις εκδοχές της ονομασίας της Παναγίας της Δεξιάς. Η Θεοτόκος ως κατ’ εξοχήν μεσίτρια, είναι Εκείνη που δέχεται τις ικεσίες και τις παρακλήσεις όλων μας, είναι δηλαδή Παναγία Δέξα.  Σ’ αυτή την προφορική παράδοση βασίστηκε κι ο πεζογράφος Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης και μνημονεύει την Εικόνα της Παναγίας ως «Δέξα».

«Δεξιά ή Δεξιοκρατούσσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου πού προήλθε από τον εικονογραφικό τύπο της Παναγίας, που την εικονίζει να κρατεί στοργικά τον Ιησού στο δεξί της χέρι και όχι προς το μέρος της καρδιάς της. Προέρχεται από τη Θεσσαλονίκη.
Μια άλλη παράδοση θέλει η εικόνα να πήρε την ονομασία της από έναν μοναχό ή ορφανό πατρός νέο, ο οποίος ύστερα από ένα όνειρο τη μετέφερε και την τοποθέτησε σε ναό δεξιά όπως εισέρχεται κανείς στην πόλη της Θεσσαλονίκης από τη θύρα των ανατολικών τειχών! 

«Δεομένη»
Προσωνυμία που προήλθε από τον εικονογραφικό τύπο, στον οποίο εξεικονίζεται η Θεοτόκος να δέεται στον Υιό της και Θεό με υψωμένα χέρια.

«Δέρματα ή Δερματούσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στη Ζάκυνθο. Ονομάστηκε έτσι επειδή το μοναστήρι της Παναγίας του 16ου αιώνα βρίσκεται στο Άλσος Δέρματα, που είναι ιδιοκτησία του Δήμου.

«Δέσποινα»
Η πλέον διαδεδομένη και προσφιλής προσωνυμία της Θεοτόκου. Δηλώνει πως η Θεοτόκος είναι η «Κυρία πάντων ημών», η «Δέσποινα του κόσμου», ή «αφέντρα». Στον Παρακλητικό Κανόνα ψάλλουμε: «Δέσποινα του κόσμου, ελπίδα και προστασία των πιστών...» και «Δέσποινα, προσδέξαι τας δεήσεις των δούλων σου».

«Δημοσιάνα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Κέρκυρα. Ονομάζεται «Δημοσιάνα» γιατί είχε την πρώτη θέση στις δημόσιες τελετές στις οποίες συμμετείχε ο Μέγας Πρωτοπαπάς και το Ιερό Τάγμα, όντας η προστάτις των Κορυφών.

«Διακόνισσα»
Προσωνυμία της Κυρίας Θεοτόκου στην Κωνσταντινούπολη. Είναι αυτή που διακονεί, που προσφέρει τις υπηρεσίες της.

«Διασώζουσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Πάτμο. Είναι αυτή πού σώζει με την γρήγορη επέμβαση της και τις πρεσβείες της. Είναι γνωστό το τροπάριο των Παρακλητικών Κανόνων: «Διάσωσαν από κινδύνων τους δούλους σου Θεοτόκε...». Οι συνεχείς πρεσβείες της Θεοτόκου σώζουν τον κόσμο. Στη θεία Λειτουργία ψάλλουμε την επωδό: «Ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου, Σώτερ, σώσον ημάς».

«Διπλή»
Επωνυμία της Θεοτόκου στην Κύπρο. Ονομάστηκε έτσι επειδή στην εικόνα της Παναγίας Διπλής υπάρχουν δύο Παναγίες στο ίδιο εικόνισμα και βρίσκεται στον Ιερό Ναό της Παναγίας Χρυσαλινιώτισσας στη Λευκωσία.

«Διώτισσα»
Επωνυμία της Θεοτόκου στην Κεφαλλονιά. Ονομάστηκε έτσι επειδή ο Ιερός Ναός της Παναγίας Διωτίσσης βρίσκεται στη βραχονησίδα του Δία.

«Δοβρά»
Επωνυμία της Θεοτόκου στην Ημαθία. Την ονομασία της την οφείλει στο χωριό Δοβρά του Βερμίου που καταστράφηκε από τους Τούρκους.

«Δομιανίτισσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Ευρυτανία. Ονομάστηκε έτσι επειδή η Μονή βρίσκεται στην περιοχή των Δομιανών.

«Δούπιανη»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στα Μετέωρα. Ονομάστηκε έτσι επειδή βρίσκεται αριστερά του δρόμου προς τα Μετέωρα κάτω από τον βράχο της Δούπιανης.

«Δοχειάρισσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στο Άγιο Όρος. Ονομάστηκε έτσι επειδή η εικόνα της βρίσκεται στο δοχείο (αποθήκη) λαδιού ή κρασιού της μονής Βατοπαιδίου. Λέγεται και "Ελαιοβρύτισσα".

«Δραπανιώτισσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Κεφαλληνία. Ονομάστηκε έτσι από την περιοχή Δράπανος, που βρίσκεται στην απέναντι όχθη του Αργοστολίου.

«Δροσιανή»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στη Νάξο. Ονομάστηκε έτσι επειδή οι κάτοικοι του νησιού σε μια πολύ μεγάλη περίοδο ανομβρίας απευθύνθηκαν στην Παναγία με λειτουργίες και τάματα για να την παρακαλέσουν να βρέξει έτσι ώστε να μην ξεραθούν τα δέντρα και οι μπαξέδες και να ζήσουν οι κάτοικοι που κατ' εξοχήν είναι αγρότες.

«Δροσοσταλίτισσα»
Λαϊκή προσωνυμία της Θεοτόκου, η οποία με τις ικεσίες της και τις πρεσβείες της σταλάζει βάλσαμο, δροσιά, στις πυρωμένες από την αμαρτία ψυχές των πιστών. Σταλάζει βάλσαμο παρηγοριάς στην ασθενή σάρκα των χριστιανών. Ο Γεδεών προείδε τη Θεοτόκο ως «ένδροσον ποκον» δηλαδή σαν βρεγμένο μαλλί, σαν δροσοσταλίδα πάνω στο μαλλί.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου