24 Μαρτίου 2018
Μαζί με τας άλλας ομιλίας, που
θα γίνουν σήμερον και θα ακουσθούν εντός των ιερών ναών, ας ακουσθή
παρακαλώ και η ομιλία αυτή, αφού άλλως τε μας παρέχεται ο χρόνος μέχρι
της ώρας της Δοξολογίας κατά το επίσημον πρόγραμμα. Οι περισσότεροι από
τους ομιλητάς είναι μάλλον βέβαιον ότι θα αγνοήσουν και τον χώρον της
Εκκλησίας εντός του οποίου θα ομιλήσουν και την συμβολήν της Εκκλησίας
εις το γεγονός το οποίον εορτάζομεν. Διά τούτο έτι μάλλον θα πρέπει να
ακουσθή σήμερον εντός του ιερού αυτού χώρου, μία ομιλία η οποία, έξω από
ιδεολογικάς προκαταλήψεις, θα εκθέση με συντομίαν την θέσιν και το
έργον της Ορθοδόξου Εκκλησίας εις την ζωήν του νέου Ελληνισμού, προ και
μετά την Ελληνικήν Επανάστασιν, κυρίως δε κατά την διάρκειαν αυτής.
Η Ορθόδοξος Εκκλησία διεδραμάτισε
πράγματι σπουδαίον πρόσωπον όχι μόνο εις την διάσωσιν της πίστεως του
λαού, της εθνικής συνειδήσεως και της γλώσσης, αλλά και εις την
προετοιμασίαν της Ελληνικής Επαναστάσεως, εις την οποίαν ενεργώς
συμμετέσχε με πολλάς και μεγάλας θυσίας. Αλλά η Ελληνική Επανάστασις
είχε το ατύχημα διά το Έθνος να συμπέση εις τας αρχάς του παρελθόντος
αιώνος και μετά την Γαλλικήν Επανάστασιν, εις τους χρόνους δηλαδή του
διαφωτισμού και της αρνήσεως, αι ιδέαι των οποίων δυσμενώς επέδρασαν επί
του αναγεννωμένου Ελληνικού Έθνους. Την επομένην της μεγάλης
Επαναστάσεως η Εκκλησία ως θεσμός και ο ιερός Κλήρος, ως πνευματικός
οδηγός του λαού, όχι μόνον ηγνοήθησαν, αλλά και θετικώς απεκλείσθησαν
από την ζωήν του νέου Κράτους.
Οι εχθροί του Έθνους και της Εκκλησίας
εδυσφήμησαν και εσυκοφάντησαν τον ιερόν Κλήρον, πολλοί δε και εκ των
διανοουμένων μας μετά την Επανάστασιν επί εκατόν πενήντα τώρα χρόνια,
προσκατειλημμένοι και αυτοί κατά της Εκκλησίας και ποτισμένοι με το
πνεύμα της αρνήσεως, έφθειραν όχι ολίγον το αίσθημα του ορθοδόξου
Ελληνικού λαού, τον οποίον εζήτησαν να αποκόψουν από την παράδοσίν του
και την πατρώαν ευσέβειαν.
Αλλ’ αν θα είχε κανείς να κατηγορήση την
Εκκλησίαν, θα έλεγεν ότι πολλάκις τον τελείως δευτερογενή δι’ αυτήν
εθνικόν σκοπόν έθεσεν υπεράνω των καθαρώς θρησκευτικών και πνευματικών
της έργων και του ιδίου της συμφέροντος. Αλλ’ ακριβώς διά τούτο όχι να
κατηγορήσωμεν την Εκκλησίαν δεν έχομεν, αλλά και oι Έλληνες και όλοι οι
βαλκανικοί λαοί αιώνιον οφείλομεν εις αυτήν ευγνωμοσύνην διά την κένωσιν
αυτής και τας θυσίας της υπέρ του Έθνους. Συνήθως ομιλούμε περί των
υπηρεσιών του ορθοδόξου Κλήρου και της Εκκλησίας προς το Έθνος από της
επομένης της αλώσεως μέχρι της Επαναστάσεως, και εννοούμεν τι προσέφερεν
αυτή εις πρόσωπα και εις άψυχον υλικόν αλλ’ είναι μεγαλυτέρας άξιας,
ηθικής και πνευματικής η ζημία την οποίαν αύτη υπέστη, κενώσασα εαυτήν
και άρασα τον βαρύν σταυρόν, όχι πλέον του σωματικού, αλλά του ψυχικού
μαρτυρίου.